Τζορτζιόνε, Τζόρτζιο ντα Καστελφράνκο, ο επονομαζόμενος

(Giorgione, Καστελφράνκο Βένετο, Τρεβίζο 1477 ή 1478 – Βενετία 1510). Ιταλός ζωγράφος. Η ζωή του μεγάλου αυτού πρωτοπόρου της βενετσιάνικης ζωγραφικής του 16ου αι. είναι ελάχιστα γνωστή. Εγκαταστάθηκε, άγνωστο πότε, στη Βενετία και έγινε, κατά τον Βαζάρι, μαθητής του Τζοβάνι Μπελίνι· εκεί ανέλαβε τουλάχιστον δύο μεγάλες δημόσιες παραγγελίες, που αποδεικνύονται από έγγραφα των αρχείων: ένα μεγάλο πίνακα για την Αίθουσα των Ακροάσεων του δουκικού ανακτόρου το 1507-08 (έργο που χάθηκε) και τις τοιχογραφίες για την πρόσοψη του Φόντακο ντέι Τεντέσκι το 1508 (ένα τμήμα γυναικείου γυμνού σε φυσικό μέγεθος στην Πινακοθήκη της Ακαδημίας της Βενετίας είναι η μόνη μαρτυρία, μαζί με άλλα αποσπάσματα, που αποτειχίστηκαν το 1969 από τις τοιχογραφίες του Τισιανού, συνεργάτη του Τ. στη διακόσμηση του κτιρίου το 1508). Εξίσου αβέβαιος είναι ο κατάλογος των έργων του. Ασφαλώς δικά του είναι όσα έγινε κατορθωτό να ταυτιστούν, με τις σημείωσεις του Βενετσιάνου άρχοντα Μαρκαντόνιο Μικέλ, που συντάχθηκαν από το 1525 έως το 1543: Η καταιγίδα (Βενετία, Πινακοθήκη της Ακαδημίας), Οι τρεις φιλόσοφοι (Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης) και η Αφροδίτη της Πινακοθήκης της Δρέσδης, σχετικά με την οποία ο Μικέλ αναφέρει, ότι το τοπίο και ο Έρως, που δεν διακρίνεται πλέον, ήταν από το χέρι του Τισιανού. Σε αυτά μπορούν να προστεθούν με βεβαιότητα το Εικονοστάσιο του Καστελφράνκο (εκκλησία του Σαν Λιμπεράλε), μάλλον του 1504, η Προσωπογραφία της Λάουρας (1506, Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης) και η Προσωπογραφία ανδρός (1508;), του Μουσείου του Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας. Σε αυτά, μια μακρά κριτική εργασία, ιδιαίτερα επίπονη προκειμένου για την εξακρίβωση των νεανικών και των τελευταίων του έργων (για τα τελευταία είναι γνωστή ή υποτίθεται η επέμβαση του μεγάλου μαθητή του Τισιανού) πρόσθεσε, με μεγαλύτερη ή μικρότερη ομοφωνία των επιστημόνων, πολλά άλλα: την Προσκύνηση των Ποιμένων της Ουάσινγκτον (Εθνική Πινακοθήκη), την Ιουδήθ του Λένινγκραντ (Ερμιτάζ), την Κρίση του Σολομώντα της Φλωρεντίας (Ουφίτσι), την Παναγία που διαβάζει της Οξφόρδης (Ασμόλιαν Μιουζίαμ). Η εικονογραφική ή εικονολογική ανάγνωση μερικών έργων δεν ήταν λιγότερο δύσκολη· π.χ. η Καταιγίδα πολλές φορές ερμηνεύτηκε ως Ερμής και Ίσις, Παιδική ηλικία του Πάρη, Η οικογένεια του ζωγράφου, Αλληγορία των δυνάμεων της φύσης, Η ε-πανεύρεση του Μωυσή ή, ίσως καλύτερα, ως ένα επεισόδιο από το Όνειρο του Πολυφίλου. Ο T., παρά την επίδραση που άσκησαν πάνω του ο Καρπάτσιο, ο Αντονέλο, ο ντα Μεσίνα ή, όπως αποκάλυψε ο Λόνγκι, οι ουμβροαιμιλιανοί ζωγράφοι του 15ου αι., αντιπροσωπεύει στην ιταλική ζωγραφική του 16ου αι. κάτι βαθύτατα νέο, στο ποιητικό όραμα και στα μέσα της έκφρασης. Ποιητικό όραμα με πλατιά ανθρωπιστική πνοή, επηρεασμένο τόσο από τον νεοπλατωνισμό του Πιέτρο Μπέμπο, όσο και από τον νεοαριστοτελισμό του Πιέτρο Πομπονάτσι, που οδηγεί στο ξεπέρασμα του καθιερωμένου χωρισμού του ανθρώπου από τη φύση και εκφράζεται με μέσα βασισμένα στο διώνυμο φως - χρώμα, το οποίο χρησιμοποιείται με μια ένταση ποιητικών και τεχνικών αποτελεσμάτων, πρωτοποριακών ακόμα και στον χώρο των καθιερωμένων χρωματικών τάσεων της Βενετίας. Τα αντιπροσωπευτικότερα έργα του Τ. καθορίζουν ήδη τα βασικά στοιχεία της μεγάλης βενετσιάνικης τονικής ζωγραφικής. Η γραμμή του περιγράμματος εξαφανίζεται όλα γίνονται απαλούστερα και διαποτίζονται από φως: ένα φως που είναι σαν να αναπηδά από τα ίδια τα πράγματα, ευμετάβλητο, ασταθές, παλλόμενο ως ανθρώπινο συναίσθημα. Τζορτζιόνε: Οι τρεις φιλόσοφοι (Kunsthistorisches Museum, Βιέννη). Τζορτζιόνε: Η καταιγίδα. Ο καλλιτέχνης εγκαινίασε τη βενετσιάνικη ζωγραφική παράδοση του 16ου αι. (Πινακοθήκη της Ακαδημίας, Βενετία).